Van stoomtrein tot stil spoor – en de zoektocht naar een nieuw ritme
Van stoomtrein tot stil spoor – en de zoektocht naar een nieuw ritme
Toen in de 19e eeuw de industriële revolutie Frankrijk in beweging bracht, was het spoor dé drager van vooruitgang. Ook de Haute-Saône, een landelijke regio tussen Bourgogne en Vogezen, werd aangesloten op het groeiende spoornetwerk. Wat begon als een symbool van moderniteit, werd langzaam een vergeten lijn in het landschap – maar niet zonder sporen na te laten.
Een regio op het spoor: de 19e eeuw
De eerste spoorlijnen in de Haute-Saône verschenen rond 1856, onder leiding van de Compagnie des Chemins de fer de l’Est. De ambitie was duidelijk: steden verbinden, industrie ondersteunen, mobiliteit brengen naar het platteland.
Steden als Vesoul, Gray, Lure en Luxeuil-les-Bains kregen een station. De lijn tussen Paris-Est en Bâle (via Belfort)werd een belangrijke ader, met aftakkingen naar kleinere steden en industriegebieden. De lijn Vesoul–Gray, en later die naar Faucogney, brachten ook afgelegen dorpen in contact met de rest van het land.
Voor lokale boeren en producenten betekende het spoor een revolutie: melk, hout, steen en graan konden nu snel en efficiënt worden vervoerd. Ook het toerisme – met kuurgasten naar Luxeuil en wandelaars naar de Vogezen – kreeg vleugels dankzij het spoor.
De glorietijd en het dagelijks leven
In de eerste helft van de 20e eeuw was het station een centrum van beweging. Elke ochtend kwamen er treinen vol goederen, reizigers, post en verhalen. Veel dorpen hadden hun eigen haltes, vaak eenvoudige perrons of houten gebouwtjes, waar conducteurs de tijd bijhielden met een fluit en een knik.
De ‘lignes secondaires’ – kleine spoorlijnen tussen dorpen – speelden een belangrijke rol in de sociale infrastructuur. Mensen gingen naar school, naar de markt of op bezoek met de trein. Er waren seizoenslijnen voor bieten en hooi, en speciale wagons voor vee.
Langzame stilstand: naoorlogse decennia
Na de Tweede Wereldoorlog veranderde het beeld. Auto’s werden betaalbaarder, het wegennet breidde zich uit, en het goederenvervoer verschoof naar vrachtwagens. Tussen 1960 en 1990 verdwenen veel lokale lijnen. Stations sloten hun deuren, rails werden weggehaald of overwoekerd. In dorpen als Combeaufontaine of Jussey is alleen nog een vervallen perron of seinpaal zichtbaar – herinneringen aan een andere tijd.
De lijn Gray–Vesoul, ooit een levendige route, werd gesloten voor passagiers in 1975. Andere lijnen bleven bestaan voor goederenverkeer, of werden simpelweg stilgelegd zonder officiële opheffing.
Het spoor vandaag: wat blijft er over?
Tegenwoordig is het spoorwegnet in de Haute-Saône fors uitgedund. Slechts een paar lijnen zijn nog in gebruik:
- Ligne Paris–Belfort, met stops in Vesoul en Lure – onderdeel van het TER-netwerk (regionale treinen).
- Luxeuil-les-Bains heeft nog een kleine passagierslijn naar Vesoul en Belfort.
- Gray is formeel aangesloten, maar heeft geen actieve passagierslijn meer.
De meeste inwoners gebruiken eerder de auto dan de trein, vooral vanwege de lage frequentie en slechte aansluitingen. Toch wordt het spoor nog gebruikt – vooral door scholieren, studenten en mensen zonder rijbewijs, vaak richting Besançon, Nancy of Dijon.
Er zijn ook initiatieven om oude lijnen om te vormen tot fiets- en wandelroutes, of zelfs vélorail-activiteiten, waarbij je met een fietskar over de rails rijdt. Zo blijft het spoor, al is het symbolisch, onderdeel van het landschap.
En de toekomst?
Er gaan stemmen op om regionaal spoorverkeer nieuw leven in te blazen, vooral in het kader van duurzaamheid en klimaatdoelen. Maar zolang het platteland krimpt en de budgetten beperkt zijn, blijft het lastig om rendabele treindiensten te realiseren.
Toch leeft het spoor voort in verhalen, kaarten, plaatsnamen (La Gare), en in de stille paden waar ooit locomotieven puffend door het landschap trokken.
“Les rails oubliés racontent encore le rythme d’un autre temps.”
Vergeten sporen vertellen nog altijd het ritme van een andere tijd.