Frankrijk is een land van regionale kleuren – niet alleen in cultuur en keuken, maar ook in taal. In de Haute-Saône, gelegen tussen Bourgogne, Franche-Comté en de Vogezen, hoor je dat meteen. Mensen spreken er natuurlijk gewoon Frans, maar vaak nét een tikkeltje anders. Met oude woorden, zachte klanken, en vooral: veel charme.
Een vleugje patois
Tot ver in de 20e eeuw werd in de dorpen van de Haute-Saône nog veel patois gesproken – lokale dialecten die sterk beïnvloed waren door het Franc-comtois, een oude variant van de Langue d’oïl. Deze dialecten waren rijk aan landbouwtermen, familiewoorden, en uitdrukkingen die iets zeggen over het harde plattelandsleven van vroeger.
Hoewel het echte patois nog maar door weinigen wordt gesproken, leeft het voort in gezegdes, accent en woordkeuze. Je hoort het op de markt, aan de bar-tabac of bij de bakker, vooral bij oudere generaties.
Typische zinnetjes en uitspraken
Hieronder een greep uit zinnen en uitdrukkingen die je in de streek kunt horen – en waarmee je meteen punten scoort bij de locals:
- “Y pleut comme vache qui pisse.”Het regent pijpenstelen (letterlijk: “het regent als een plassende koe”).
- “C’est pas la mer à boire.”Het is niet het einde van de wereld / zo erg is het niet.
- “Il est parti à la pêche aux grenouilles.”Hij is nergens te bekennen (letterlijk: “hij is gaan vissen op kikkers”).
- “Faut pas pousser mémé dans les orties.”Maak het niet te bont (letterlijk: “duw oma niet in de brandnetels”).
- “Y’a du monde au balcon.”(Grapje over een vrouw met een royaal decolleté)
- “T’es pas d’ici, toi…”Met een glimlach tegen wie zijn accent verraadt dat hij niet uit de streek komt.
En als je een gesprek wil openen of indruk maken, probeer dan eens:
- “Bonjour m’sieur dame, ça va-ti?”Een lokale, vriendelijke begroeting (met dat kenmerkende ‘-ti’ dat van oude dialecten komt).
- “On n’est pas rendus, hein.”Een typische uitdrukking als iets langer duurt dan verwacht – wordt vaak lachend gezegd.
Klank en ritme
De tongval in de Haute-Saône is vaak iets zangeriger dan standaard Frans, met afgeronde klanken en zachte medeklinkers. De ‘e’ aan het einde van woorden wordt vaker uitgesproken (“petite” klinkt als “petiteuh”) en sommige medeklinkers worden ingeslikt. Het geeft het Frans hier een warme, haast landelijke klank.
Waarom het telt
Deze regionale taalkleur geeft het reizen in de Haute-Saône nét dat beetje extra. Het laat zien dat taal niet alleen een communicatiemiddel is, maar ook een drager van cultuur, humor en verbondenheid. Door te luisteren – en soms zelf een zinnetje te proberen – leer je de streek van binnenuit kennen.
“Chaque vallée a sa voix, chaque village son accent.”
Elke vallei heeft haar stem, elk dorp zijn accent.