Een eeuwenoude praktijk tussen voedsel, ritueel en natuurbeheer
De Haute-Saône, met haar uitgestrekte bossen, glooiende heuvels en stille valleien, is al eeuwenlang een jachtgebied. Wat ooit begon als levensnoodzaak, groeide uit tot een diepgewortelde traditie die tot op de dag van vandaag levendig is – al is de context inmiddels flink veranderd. In dit artikel duiken we in de geschiedenis, gebruiken, wetgeving en het maatschappelijke debat rond de jacht in deze oostelijke Franse regio, en vergelijken we het met hoe het er in Duitsland aan toe gaat.
Historische wortels van de jacht in de Haute-Saône
In de Middeleeuwen was jacht in Frankrijk een privilege van de adel en de kerk. In de bossen van de Haute-Saône jaagden graven, abten en heren op groot wild, vooral everzwijnen, reeën en herten. Voor gewone mensen was jagen verboden – tenzij ze het stiekem deden, vaak met vallen en strikken.
Na de Franse Revolutie werd het jachtrecht gedeeld onder landeigenaars. Lokale boeren konden voor het eerst legaal jagen op hun eigen land. Zo ontstond een cultuur van dorpsjachten en coöperatieve jachtverenigingen – iets dat nog steeds de kern vormt van het jachtlandschap in de Haute-Saône.
De huidige jachtpraktijk: soorten, seizoenen en regels
In Frankrijk, en dus ook in de Haute-Saône, wordt jacht strikt gereguleerd. Elke jager moet:
- Een permis de chasse (jachtvergunning) hebben, waarvoor jaarlijkse hercertificering en een examen verplicht zijn.
- Lid zijn van een jachtvereniging (ACCA) die het recht heeft op een bepaald gebied te jagen.
- Zich houden aan gespecificeerde periodes per diersoort.
Belangrijke soorten in de Haute-Saône:
- Groot wild: everzwijn (sanglier), ree (chevreuil), edelhert (cerf)
- Klein wild: haas, fazant, patrijs
- Schadelijke soorten: vos, das, marter, ekster (binnen regelgeving)
Jachtseizoen:
- Loopt grofweg van half september tot eind februari, afhankelijk van soort en locatie.
- Drukjacht op everzwijn kan bij overpopulatie ook in andere maanden worden toegestaan.
Jachtvormen:
- Chasse à courre (achtervolgingsjacht met honden) – zeldzaam, historisch.
- Battue (drukjacht met drijvers en linie van schutters) – de meest voorkomende vorm.
- Chasse à l’affût / à l’approche (aansitz- of sluipjacht) – vaak solo en in stilte.
Rituelen en gebruiken: meer dan jagen alleen
Jagen is in deze regio niet alleen een activiteit, maar een sociaal en cultureel ritueel dat generaties verbindt. Het seizoen begint al in de zomer, als de eerste bijeenkomsten worden gepland, gebieden worden verdeeld en vergunningen in orde worden gemaakt. Maar de echte jachtdag begint vroeg – vaak rond zonsopgang – met een samenkomst in een eenvoudige jachthut of clubhuis, meestal in een schuur aan de bosrand, met een houtkachel, een lange houten tafel en de geur van koffie en natte aarde.
Er is een duidelijke hiërarchie en taakverdeling: de meest ervaren jager (soms “le chef de battue”) bepaalt wie waar staat, welke zones worden aangedreven en wie verantwoordelijk is voor de veiligheid. Elke deelnemer draagt een feloranje vest of hoed en weet: veiligheid en discipline zijn heilig. Onderling is er respect – en tegelijk een vanzelfsprekende gemoedelijkheid. Een goed geplaatste opmerking, een blik van verstandhouding, een grap over wie de laatste keer miste.
Na afloop van de jacht keert de groep terug naar het clubhuis. Daar begint het tweede deel van de dag: het ontleden, villen en verdelen van het wild. Het proces is verrassend ritmisch en georganiseerd. Het dier wordt op een houten bok gelegd, ingewanden worden nauwkeurig verwijderd, de huid wordt afgetrokken. Voor sommigen een ambacht, voor anderen een bijna rituele handeling.
Er is geen verspilling: vlees wordt zorgvuldig uitgesneden, verdeeld over de deelnemers of geruild met anderen. Soms wordt er meteen een deel bereid – een biefstukje in de pan, een stuk hert voor de stoof. Het vlees wordt gekoeld of direct verwerkt: worst, paté, terrine. Elk deel van het dier heeft zijn bestemming, en vaak staat de hele jachtgroep een week later weer samen in iemands schuur om wildworst te draaien of ragout in te maken.
En dan: de maaltijd. Geen restaurant, maar een lange tafel vol dampende pannen, flessen wijn, stokbrood, geroosterde kastanjes, knoflookboter en verhalen. Er wordt gelachen, geëvalueerd, herinnerd. Wie zijn eerste everzwijn schoot krijgt een schouderklop of een zacht plagerig applaus. Verhalen van vorige jaren worden opgediept – over gemiste kansen, onverwachte ontmoetingen met moeflons of dat ene beest dat nét te slim was.
In die gedeelde maaltijd wordt het duidelijk: dit is geen losse activiteit, maar een seizoensgebonden ritueel van verbondenheid. Jacht is hier niet de jacht zoals buitenstaanders zich die soms voorstellen, maar een culturele laag in het leven op het platteland. Een plek waar natuur, traditie en gemeenschap elkaar ontmoeten rond een vuurtje, met een bord stoof en een glas vin rouge in de hand.
“À la chasse, on ne ramène pas que du gibier – on rentre avec des souvenirs.”
Van de jacht breng je niet alleen wild mee terug, maar herinneringen.
Wetgeving en controle
De Office Français de la Biodiversité (OFB) houdt toezicht op jachtpraktijken, overtredingen en natuurbescherming. Er gelden strikte regels voor het gebruik van wapens, het dragen van signaalkleding, en het melden van afschot.
Ook gelden er lokale beperkingen in natuurgebieden, bijvoorbeeld in de vallei van de Saône of rond beschermde habitats.
Vergelijking met Duitsland
Hoewel Frankrijk en Duitsland beide een sterke jachtcultuur kennen, zijn er duidelijke verschillen:
| Aspect | Frankrijk (Haute-Saône) | Duitsland |
|---|---|---|
| Jachtrecht | Gebonden aan jachtvereniging (ACCA) | Gebonden aan pacht van een jachtgebied |
| Examens | Eén nationaal examen | Uitgebreide jachtopleiding (Jagdschein) |
| Sociale structuur | Gemeenschappelijk, coöperatief | Meer individueel of familiegebonden |
| Vleesverdeling | Onder deelnemers, vaak lokaal verwerkt | Meestal voor eigen gebruik of verkoop |
| Type jacht | Veel battue en sociale jachtvormen | Meer solojacht en beheergericht |
Debat en toekomst
De jacht staat steeds vaker ter discussie. Conflicten met wandelaars, dierenrechtenorganisaties, en ongelukken (zij het zeldzaam) zorgen voor maatschappelijke spanning. Tegelijk blijft jacht essentieel in het wildbeheer: everzwijnen en herten zorgen lokaal voor schade en overpopulatie.
De uitdaging ligt in balans: ruimte voor recreatie én traditie, voor bescherming én beleving van natuur.
De jachttraditie in de Haute-Saône is complex, cultureel verankerd en aan het veranderen. Het is een spiegel van de relatie tussen mens en natuur – eentje die nog lang niet is uitgepraat.
“La chasse ici, c’est un peu l’ombre de l’histoire dans les sous-bois.”
De jacht hier is als een schaduw van de geschiedenis in het bos.